TSUE: Polskie orzeczenia Izby Kontroli Nadzwyczajnej mogą być ignorowane. Przełomowy wyrok w sprawie AWT (C-225/22)

Co oznacza dla obywateli, pełnomocników i toczących się spraw?

W listopadzie 2025 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał jedno z najbardziej znaczących orzeczeń dotyczących wymiaru sprawiedliwości w Polsce. W sprawie C-225/22 („AWT”) TSUE uznał, że Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego nie spełnia wymogów niezależnego i bezstronnego sądu wynikających z art. 47 Karty Praw Podstawowych.

Wyrok ten praktycznie oznacza, że sądy powszechne i administracyjne w Polsce mogą — a nawet muszą — odmówić stosowania orzeczeń IKNSP, jeśli uznają, że naruszają prawo UE.

Co rozstrzygnął TSUE? Najważniejsze tezy wyroku

1. Sąd krajowy może zignorować orzeczenie wydane przez organ, który nie spełnia standardów niezależności

Trybunał jednoznacznie stwierdził, że jeśli istnieją poważne wątpliwości co do sposobu powoływania sędziów i niezgodności procedury z zasadami praworządności, orzeczenia takiego organu nie muszą być przestrzegane.

2. Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych została wskazana jako organ budzący takie wątpliwości

TSUE potwierdził wcześniejsze wnioski ETPCz i Sądu Najwyższego w Polsce: proces powoływania sędziów przez nową KRS jest niezależny politycznie w stopniu naruszającym prawo UE.

3. Obywatel ma prawo do „rzeczywistego sądu”, nie iluzorycznego

TSUE przypomniał, że samo istnienie instytucji nazwanej „sądem” nie oznacza, że spełnia ona standardy wynikające z prawa UE.

Dlaczego wyrok ma ogromne znaczenie praktyczne?

1. Skargi nadzwyczajne pod lupą

Większość skarg nadzwyczajnych w Polsce trafia do IKNSP.
Wyrok TSUE otwiera drogę do:

• kwestionowania ich rozstrzygnięć,

• wznowienia postępowań,

• odmowy stosowania wyroku przez inne sądy.

2. Możliwość pomijania orzeczeń IKNSP w toku sprawy

Sąd powszechny może stwierdzić, że orzeczenie tej Izby nie wywołuje skutków prawnych, jeżeli narusza prawo UE.

3. Konieczność badania statusu sędziego przez każdy sąd

TSUE po raz kolejny potwierdził, że sąd krajowy ma obowiązek zbadać:

• sposób powołania sędziego,

• niezależność organu,

• wpływ polityczny.

Jeżeli występują nieprawidłowości — sąd nie może uznać takiego organu za „sąd ustanowiony ustawą”.

Wyrok a polska Konstytucja — czy jest konflikt?

TSUE wskazał, że:

• państwo członkowskie musi zapewnić niezależne sądy,

• sposób powoływania sędziów musi spełniać standardy UE,

• odmowa stosowania orzeczeń wadliwego organu jest obowiązkiem sądu krajowego.

Prawo UE ma pierwszeństwo tam, gdzie chodzi o ochronę sądowej niezależności.

• TSUE uznał, że Izba Kontroli Nadzwyczajnej nie spełnia standardów niezależnego sądu.

• Polskie sądy mogą pomijać jej orzeczenia bez konsekwencji.

• Wyrok otwiera drogę do wznowienia wielu postępowań.

• Jest to jeden z najważniejszych wyroków dotyczących praworządności w Polsce.